ایسنا نوشت:
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با اعلام کسب رتبه شانزدهم تولید علم جهان توسط ایران بر اساس اطلاعات اسکوپوس و بدون اشاره به رتبه ایران در نمایه آی.اس.آی که برخی منابع علمی از کاهش رتبه ایران در این پایگاه خبر دادهاند، از رشد شتابان تعداد مقالات ایرانی ارائهشده در مجلات نمایه شده در آی.اس.آی و در مقابل کاهش شدید تعداد مقالات چاپشده در مجموعه کنفرانسهای معتبر بینالمللی خبر داد.
دکتر محمدجواد دهقانی در گفتگو با روابط عمومی مرکز منطقهای اطلاعرسانی علوم و فناوری و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، با تأکید بر تداوم رشد علمی ایران بهرغم فشارهای ناشی از تحریمهای بینالمللی گفت: اطلاعات استخراجشده از پایگاههای استنادی اسکوپوس و آی.اس.آی نشان میدهد که مشارکت اعضای هیئتعلمی و پژوهشگران کشور در کنفرانسهای بینالمللی و درنتیجه مقالات ثبتشده در کنفرانسها بهشدت کاهشیافته ولی علیرغم این کاهش، تعداد مدارک ثبتشده جمهوری اسلامی ایران در مجلات علمی دنیا همچنان روند صعودی طی مینماید.
وی گفت: بر اساس اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی اسکوپوس از ابتدای سال ۲۰۱۴ تا ۳۰ اردیبهشتماه ۱۳۹۴، جمهوری اسلامی ایران رتبه شانزدهم جهان و جایگاه اول منطقه را در اختیار دارد. بررسی اطلاعات مدارک ثبتشده در این پایگاه از سال ۲۰۰۰ تاکنون نشان میدهد که بالاترین جایگاه ایران تا قبل از سال ۲۰۱۴ رتبه ۱۷ بوده، بنابراین در سال ۲۰۱۴ شاهد صعود یک پلهای علم کشور در سطح بینالمللی هستیم و رتبه کشور از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون نیز ۱۶ است.
دهقانی افزود: کمیت تولید علم در پایگاههای استنادی بینالمللی به دو دسته کلی مجلات و کنفرانسها تقسیم میشوند که انتشار نتایج پژوهشها در مجلات بهمراتب دشوارتر از کنفرانسها است بهطوریکه چاپ یک مقاله در یک مجله با ضریب تأثیر بالا ممکن است به بیش از یک سال بیانجامد.
از سوی دیگر برخی مجلات نیز بعد از برگزاری یک کنفرانس تعدادی از مقالات را گلچین کرده و در مجلات علمی بهصورت ویژهنامه یا شکلهای دیگر منتشر میکنند.
دهقانی خاطرنشان کرد: شرکت در کنفرانسها باعث اطلاع از آخرین یافتههای علمی شده و دامنه تعاملات محققان را گسترش میدهد؛ بنابراین شرکت در کنفرانس علاوه بر آنکه بهصورت مستقیم و غیرمستقیم موجب افزایش تعداد مقالات در مجلات علمی میشود در سالهای گذشته بخش قابلتوجهی از کمیت تولید علم کشور را تشکیل داده است.
وی افزود: بر اساس اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی آی.اس.آی به تاریخ ۳۰ اردیبهشتماه ۱۳۹۴، وضعیت تولید علم کشور در بخش مجلات معتبر علمی بینالمللی همچنان بهصورت شتابان در حال افزایش است، اما در مقالات کنفرانسها وضعیت از کاهش شدید تعداد مقالات چاپشده در مجموعه کنفرانسهای معتبر بینالمللی حکایت دارد.
افزایش مدارک ثبت شده ایران در مجلات علمی جهان
سرپرست آی.اس.سی گفت: با توجه به اطلاعات آی.اس.آی مدارک ثبتشده جمهوری اسلامی ایران در مجلات علمی دنیا در سال ۲۰۱۱ تعداد ۲۵٬۳۳۶ مورد بود. این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۲۷٬۱۵۱ مدرک و در سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ به ترتیب به ۲۸٬۰۱۰ و ۲۹٬۶۸۶ مدرک افزایش یافت که البته طبق تجربیات قبلی از زمان ثبت مدارک شده در پایگاههای استنادی باید گفت که تعداد مدارک کشور در سال ۲۰۱۴ هرچند اندک، مجدداً افزایش خواهند یافت.
کاهش کمیت تولید علم ناشی از مقالات منتشره در کنفرانسهای بینالمللی
وی تصریح کرد: در نقطه مقابل، سهم کشور از کمیت تولید علم ناشی از مقالات علمی منتشره در کنفرانسهای معتبر بینالمللی مخصوصاً در چند سال اخیر در حال کاهش بوده است. بر اساس مستندات موجود در پایگاه آی.اس.آی تعداد مقالات ثبتشده در کنفرانسهای مزبور در سال ۲۰۰۸ برابر با ۴۶۸۱ مورد بوده است.
دهقانی افزود: این رقم در سال ۲۰۱۱ به ۳۹۶۱ مورد و در سال ۲۰۱۳ به ۲۸۷۰ مورد کاهش یافته است. در سال ۲۰۱۴ این میزان به کمترین مقدار خود یعنی ۱۲۸۸ مورد رسیده بهطوریکه از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون تنها ۷۴ مقاله کنفرانس از ایران در پایگاه بینالمللی آی.اس.آی ثبت شده است.
افزایش شتابان تولید علم کشور
رییس مرکز منطقهای اطلاعرسانی علوم و فناوری (RICeST) گفت: بر اساس اطلاعات پایگاه آی.اس.آی حدود ۲۷ درصد تولید علم بینالمللی کشور در سال ۲۰۰۸ نتیجه شرکت در کنفرانسهای بینالمللی بوده است. در سال ۲۰۱۱ این سهم به ۱۳٫۵ درصد و در سال ۲۰۱۳ به ۹ درصد و در سال ۲۰۱۴ به چهار درصد تقلیل پیدا کرد. بر اساس اطلاعات آی.اس.آی از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون سهم مقالات کنفرانسها از کل مقالات کشور به زیر یک درصد رسیده است.
دهقانی خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس وضعیت مشابهی در تولید علم کشور مشاهده میشود. تعداد مدارکی که توسط اعضای هیئتعلمی کشور در مجلات معتبر بینالمللی منتشر شدهاند به ترتیب برای سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ عبارتاند از ۳۲٬۱۵۹ مدرک، ۳۴٬۵۷۴ مدرک، ۳۶٬۰۹۷ مدرک و ۳۷٬۴۰۴ مدرک که نشان از افزایش شتابان تولید علم کشور دارد. بر اساس مدارک منتشرشده در مجلات بینالمللی، سهم تولید علم کشور در هر یک از سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ برابر با ۱٫۶ درصد از کل تولید علم دنیا بوده است. در سال ۲۰۱۴ این رقم به ۱٫۷ درصد از کل تولید علم دنیا افزایش یافت که افزایش قابلملاحظهای است. از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون نیز سهم تولید علم کشور از کل دنیا ۱٫۷ درصد بوده است.
کاهش تعداد مقالات ثبتشده کشور در کنفرانسهای بینالمللی
وی افزود: در مقابل، بر اساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس در سال ۲۰۱۰ تعداد مقالات ثبتشده کشور در کنفرانسهای بینالمللی ۶۶۹۵ مورد، در سال ۲۰۱۲ برابر با ۵۶۲۷ مقاله، در سال ۲۰۱۳ به ۳۵۶۰ مقاله و در سال ۲۰۱۴ به ۲۵۱۴ مقاله کاهش یافته است. از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون همتنها ۲۱۹ مورد مقاله کنفرانس از کشور در سطح بینالمللی منتشر و ثبت شده است.
سرپرست آی.اس.سی خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس، در سال ۲۰۱۰ حدود ۲۳ درصد کل تولید علم کشور ماحصل شرکت اعضای هیئتعلمی و پژوهشگران کشور در کنفرانسهای بینالمللی بوده است. همچنین در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۸ درصد از کل تولید علم کشور نتیجه مقالات کنفرانسهای بینالمللی بوده که در سال ۲۰۱۲ به ۱۴ درصد کاهش یافت.
دهقانی گفت: این روند کاهش مقالات ادامه یافته بهگونهای که در سال ۲۰۱۳ سهم مقالات کنفرانسها از کل تولید علم کشور به ۹ درصد و در سال ۲۰۱۴ به شش درصد کاهش پیدا کرده است. این آمار از ابتدای سال ۲۰۱۵ تاکنون از کاهش شدید سهم مقالات به کمتر از دو درصد خبر میدهد.
سرپرست آی.اس.سی با بیان اینکه متناظر دانستن شمارش تعداد مدارک نمایه شده در پایگاههای استنادی با پیشرفت علمی برای علم کشور آفتی بزرگ است، اظهار داشت: امروزه در سطح بینالمللی بر پایه اطلاعات قابلدسترس در پایگاههای استنادی، شاخصهای بسیار پیشرفتهای برای سنجش میزان پیشرفت و تعیین نقاط قوت و ضعف علمی تدوین شده و مورداستفاده قرار میگیرند. کمیت تولید علم شرط لازم برای توسعه علمی است، اما بههیچعنوان شرط کافی نیست.
وی گفت: سند سیاستهای کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری چهار شاخص مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی و اثرگذاری اقتصادی را در کنار کمیت تولید علم مورد تأکید قرار داده است. یکی از مهمترین بسترها برای سنجش این شاخصها، پایگاههای استنادی هستند. در همین راستا، یکی از اهداف پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (آی.اس.سی) توسعه و بهکارگیری شاخصهای مناسبتر برای اندازهگیری میزان توسعه علمی و همچنین تعیین نقاط قوت و ضعف علمی است.
دهقانی در این رابطه بهعنوان یک نمونه به کمیت تولید علم کشور سوئیس در پایگاه اسکوپوس اشاره کرد و گفت: در سال ۲۰۱۴ این کشور ازلحاظ کمیت تولید علم بعد از ایران و در رتبه ۱۷ دنیا قرار دارد، اما بر اساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس و آی.اس.آی جزو هفت کشور اول دنیا ازلحاظ مرجعیت علمی است.
وی افزود: از جهت دیپلماسی علمی بعد از اتریش که در چندین سال اخیر در این حوزه فعال شده است، سوئیس دارای قویترین دیپلماسی علمی در جهان است. ازلحاظ اثرگذاری اقتصادی، دانشگاههای این کشور ارتباط بسیار مؤثری با بخش صنعت دارند، بهنحویکه انستیتو فناوری فدرال زوریخ در بین دانشگاههای دنیا از همین جهت رتبه ۳۶ را کسب کرده است. بر اساس همین شاخص موسسه پلیتکنیک فدرال لوزان در رتبه ۱۰۳ دنیا قرار دارد یا دانشگاه لوزان از همین حیث در رتبه ۱۶۶ دنیا قرار دارد.
سرپرست آی.اس.سی ادامه داد: شرکت در کنفرانسهای بینالمللی نهتنها باعث افزایش آمار تولید علم کشور میشود، بلکه اعضای هیئتعلمی را در انجام بهتر پژوهش بهواسطه اطلاع از جدیدترین یافتههای علمی و درک مسیرهای آینده علم یاری میکند. این مسئله در خصوص سفرهای مطالعاتی و علمی نیز صادق است. با توجه به کاهش نسبتاً زیاد تعداد مقالات ثبتشده در کنفرانسهای بینالمللی در چند سال اخیر، افزایش آن نیاز به برنامهریزی دارد.
امتیاز ناچیز چاپ مقاله کنفرانسها در آییننامه ارتقاء هیئتعلمی
دهقانی ادامه داد: یکی از دلایل اصلی کاهش تمایل اعضای هیئتعلمی به شرکت در کنفرانسهای بینالمللی، امتیاز ناچیز چاپ مقاله کنفرانسها در آییننامه ارتقاست بهطوریکه این امتیاز به کمتر از یکسوم امتیاز یک مقاله در مجلات معتبر است. همچنین امتیاز کل چاپ مقاله در مجموعه مقالات کنفرانسها دارای سقف مشخص (۲۰ امتیاز) است.
دهقانی اظهار داشت: دلیل دیگر روند کاهشی سهم مقالات کنفرانس ناشی از تغییرات ایجادشده در نرخ ارزهای خارجی در چند سال گذشته بوده است.
برای شرکت در کنفرانسهای معتبر خارجی هزینه ثبتنام، اخذ ویزا، هزینه بلیت رفتوبرگشت، اقامت و سایر موارد بر مبنای ارزهای خارجی محاسبه میشود. باید در نظر داشت که نرخ ارز در چند سال اخیر سه برابر شده است. در حال حاضر هزینه شرکت در یک کنفرانس با توجه به کشور محل برگزاری از شصت میلیون ریال تا صد میلیون ریال است و برای برخی از کشورها و شهرها این ارقام بیشتر نیز هست.
وی تصریح کرد: دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی به دلیل محدودیت مالی، امکان تأمین کامل اعتبار پژوهشی برای شرکت اعضای هیئتعلمی در کنفرانسهای بینالمللی را ندارند و لذا مابهالتفاوت مربوطه در اکثر مواقع به عهده هیئتعلمی است.
دهقانی خاطرنشان کرد: افزایش شرکت در کنفرانسها به معنی حفظ شتاب کمیت تولید علم کشور در این حوزه است، بنابراین پیشنهاد میشود که جبران مابهالتفاوتی که توسط اعضای هیئتعلمی پرداخت میگردد در دستور کار هیئتامنای دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی قرار گیرد.
سرپرست آی.اس.سی در پایان با اشاره به اینکه هسته اصلی سند سیاستهای کلان علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری، تبدیل علم به ثروت و قدرت ضمن حفظ ارزشهای اسلامی است، گفت: از همین رو، علاوه بر توجه به کمیت تولید علم، راهبرد مدیریت و هدایت این کمیت در جهت تبدیل به فناوری و نوآوری در جهت رفع نیازهای کشور با توجه به آمایش سرزمین و نوآوری باید محوریت یابد.
5353
نظر شما